Cilat janë detyrat fetare të një të obliguari?
Myslimani i cili arrin moshën e pjekurisë ngarkohet me kryerjen e disa detyrave të cilat në librat e fikhut dhe ilmihale njihen si “detyrat e të obliguarit“.
Këto detyra ndahen në tetë pjesë: farz, vaxhib, sunet, mustehab, mubah, mekruh, mufsid dhe haram.
- Farz: janë vendime të cilat mbështeten në argumente të prera dhe ndahen në dy pjesë:
a) Farz ajn: Janë veprat të cilat duhet t’i kryejë çdo mysliman i obliguar. Si p.sh., namazi dhe agjërimi.
b) Farz kifaje: Janë detyrime të cilat nëse zbatohen nga një grup myslimanësh, bie përgjegjësia nga myslimanët e tjerë. Si p.sh., namazi i xhenazes dhe marrja e selamit. Nëse asnjë nga myslimanët nuk e zbaton një detyrim të tillë, atëherë të gjithë janë përgjegjës për këtë. - Vaxhib: Janë vendime të cilat mbështeten në argumente jo të prera. Si p.sh., namazi i vitrit dhe i bajramit.
- Sunet: janë fjalët, veprat dhe çdo gjë të cilën e ka miratuar vetë Profeti. Suneti ndahet në dy pjesë:
a) Sunet mueked: Janë vepra të cilat Profeti i ka kryer vazhdimisht dhe nuk i ka lënë asnjëherë. Si p.sh., sunetet e namazeve të sabahut, të drekës dhe akshamit. Edhe ezani, ikameti, falja me xhemat, të njohura ndryshe si shenja të Islamit janë sunet mueked (sunet i fortë). Ndryshe quhen edhe suneti Huda.
b) Sunet gajri mueked: Janë vepra të cilat Profeti ndonjëherë i ka bërë e ndonjëherë i ka lënë. Si p.sh., sunetet e namazit të ikindisë dhe të jacisë. Edhe veprimet ditore si ngrënia pirja, veshja, ulja, ngritja e të tjera të cilat njihen si rregulla të mirësjelljes hyjnë në grupin e sunetit gajri muekked. Këta ndryshe quhen dhe suneti zevaid. - Mustehab: janë veprat të pëlqyeshme të cilat janë kryer ndonjëherë nga Profeti. Si p.sh., të japësh sadaka (lëmoshë) dhe të mbash agjërim nafile.
- Mubah: janë vepra nga të cilat përfiton sevape nëse i kryen, por nuk bën mëkat nëse nuk i kryen. Si p.sh të ulesh, të hash, të pish.
- Mekruh: janë vepra të papëlqyeshme të cilat ulin sevapin e veprës së kryer. Si p.sh., të shohësh përreth gjatë faljes së namazit. Mekruhu ndahet në dy pjesë:
a) Mekruh tahrimen: quhen vepra të cilat janë më afër haramit. Si p.sh., harxhimi i tepërt i ujit gjatë marrjes së abdesit. Myslimani përfiton sevape nëse e lë mekruhun tahrimen. Nëse vazhdon ta kryejë, ekziston mundësia e dënimit në ahiret.
b) Mekruh Tenzihen: Është mekruhu më afër hallallit. Si p.sh., pastrimi i hundës me dorën e djathtë. Një veprim i tillë nuk dënohet, por fitohen sevape me braktisjen e tij. Lejimi i mekruheve edhe megjithëse është gabim, nuk e nxjerr njeriun nga feja. - Mufsid: janë ato vepra të cilat prishin aktet fetare Si p.sh., dalja e gjakut nga trupi kur je me abdes, qeshja në namaz dhe ngrënia kur je agjërueshëm.
- Haram: janë vepra të cilat janë të ndaluara me argumente të prera. Si p.sh., të pish pije alkoolike, t’i kundërvihesh prindërve.